Khảo tả Di tích Nhà_thờ_Đào_Hữu_Ích

Nhà thờ Đào Hữu Ích được xây dựng vào năm Canh Dần (1890) dười thời Vua Thành Thái, kiến trúc chữ Nhị (=) gồm Bái đường và Hậu cung, có tổng diện tích 467 mét vuông, thuộc ô thửa 189/1508, tờ số ba bản đồ giải thửa số 299 của Ủy ban Nhân dân xã Sơn Bằng, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Nhà thờ xây dựng trên khu đất cao, hướng chính Tây bắc, xung quanh có nhiều cây xanh bao bọc. Phía trước là Quốc lộ 8A và dòng sông Ngân Thủy, bên tả là núi Nầm, một địa danh nổi tiếng gắn với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi chỉ huy vào thời kỳ chống giặc Minh xâm lược, bên hữu tựa vào dãy núi Hoa Bảy, nơi có Động Tiên Hoa. Thế và địa của nhà thờ theo thuật phong thủy được xem là “Minh đường thủy tụ ”, nơi hội tụ khí thiêng, nuôi dưỡng khí mạch đất trời, muôn đời hưng thịnh. Nhà phong thủy Tả Ao xây dựng thế nhà thờ "Tam sơn - Ngũ hổ - Nhất kịnh thiên".

Nhà thờ Đào Hữu Ích là một công trình kiến trúc đẹp, còn khá nguyên vẹn trên 125 năm, mang đậm phong cách kiến trúc nghệ thuật thời Nguyễn.

Bái đường

Bái đường là ngôi nhà bằng gỗ mít 5 gian, mái lợp ngói mũi, các bờ nóc, bờ chảy được đắp bằng vôi vữa vuông thành sắc cạnh. Kết cấu vì kèo theo kiểu giá chiêng, thượng giao nguyên hạ kẻ. Hai vì gian giữa được trốn 2 cột cái, nhằm tạo không gian rộng khi sử dụng. Hai gian hồi được thưng ván bốn phía ngăn cách với 3 gian còn lại, được gọi là Đông phòng và Tây phòng, dùng để cất giữ đồ lễ. Nghệ thuật trang trí trên mỗi đuôi kẻ trước và kẻ sau đều chạm khắc những đường nét hoa văn mây, lửa và các chi tiết tùng, cúc, trúc, mai quen thuộc.

Hậu cung

Qua khoảng sân rộng phía sau Bái đường là Hậu cung của Nhà thờ. Trên sân trước, chính giữa đặt bể cạn bằng đá, bên phải có khánh đá hình elip. Hậu cung là ngôi nhà bằng gỗ mít 3 gian, mái lợp ngói âm dương. Kết cấu Hậu cung theo kiểu chồng rường lắp ráp bằng mộng. Trên các kẻ mái chạm khắc các họa tiết hoa văn dân gian truyền thống như: hoa văn mây, lửa, tùng cúc trúc mai. Nội thất Hậu cung: Mỗi gian đặt một bàn thờ bằng gỗ, bài trí đồ tế khí theo truyền thống…Trên cùng gian giữa, nơi cao nhất đặt bài vị thờ Đào Hữu Ích. Chính giữa treo bức đại tự chữ Hán “Tích thiện duyên thành”. Hai gian hai bên bài trí hương án, lư hương, đồ tế khí. Gian tả thờ 4 người con của cụ Thượng Đào và các bà cô, ông mạnh. Gian hữu thờ nhánh tộc trưởng theo luật “Ngũ đại mai thần chủ”. Trên 2 cột treo đôi câu đối bằng chữ Hán, do Án sát tỉnh Quảng Trị bái tặng, tạm dịch:

“Uống nước bốn phương con cháu đời sau không quên nước Yên Nghĩa

Sửa sang miếu trăm năm người xưa vui mừng dài lâu nguồn Tú Đào”.

Phần mộ

Sau khi mất năm 1899, ông được gia đình và nhân dân an táng trong khuôn viên Nhà Thánh của địa phương cũng tại xóm Mãn Tâm, cách nhà thờ khoảng 200m. Từ Quốc lộ 8A, có con đường đi thẳng vào mộ, khuôn viên mộ rộng hơn 100m2.